AFREKENCULTUUR
INLEIDING
Het is nu december 2023 en de PVV is aan het proberen om een rechts kabinet te formeren. Wij zijn na 13 jaar VVD, gekomen op een punt waarbij we in een wereld gekomen zijn die vanuit geld en economie gestuurd wordt. Marktwerking en neo liberalisme voeren de boventoon.
Voor mij als economie docent natuurlijk heel goed te begrijpen. Het economisch denken op zichzelf is niet verkeerd. Maar als dat het enige is waarnaar gekeken wordt, dan kan het zijn dat we niet alles zien. Niet alles is vanuit dat principe te benaderen.
Als we kijken naar de staat van ons land, zijn we rijker dan ooit. Voor veel mensen schijnt de zon. Maar niet voor iedereen. Mensen zijn nu vaker eenzaam, depressief of ongelukkig (Lees ook het vorige thema: mentale gezondheid).
Vreemde uitwassen zien we ontstaan. Denk aan: ziekenhuizen die failliet kunnen gaan, scholen die elkaar bevechten voor elke leerling, mensen die leven in armoede of mensen die afhaken. Veel mensen ervaren aan den lijve dat het huidige sociale systeem gaten vertoont. Waar zij doorheen vallen en waar geen oplossing voor is.
Het doorgeschoten marktdenken zit ook in de publieke sector. In de zorg of het onderwijs zijn we erg op resultaten gaan sturen en minder op het allerbelangrijkste: de mens of het kind zelf.
Het is denk ik goed om welzijn en welvaart niet te verwarren. Het feit dat je goed presteert, succesvol bent of veel geld hebt, zegt niets over je welzijn. Ben je gelukkig, heb je vrienden, voel je je gelieft, dat zijn waarden die wellicht belangrijker zijn dan geld.
Op organisatieniveau, is dat bij sommige organisaties niet veel anders. Het afrekenen van mensen op behaalde resultaten is leidend geworden. De collega’s die de KSF’s (kritische succes factoren) met gemak halen, zitten dichter bij promotie, waardering, bonussen of erkenning dan collega’s waarbij dat niet is.
Zelf heb ik bij twee bedrijven gewerkt die op deze manier werkten. Ik had erg het gevoel dat personeel vooral een kostenpost was. Dat zo efficiënt mogelijk moest worden ingezet. Waarbij presteren en hard werken, leidend waren.
Thema’s als: aardig zijn, betrokkenheid en menselijke maat kregen nauwelijks aandacht. Mensen werden vooral afgerekend op hun productieresultaten.
Het resultaat was een uitstroom van personeel, veel ziekte en veel mensen met burn-out achtige klachten.
Zit jouw organisatie ook in deze groep of begint jouw organisatie trekjes te vertonen die hierop lijken? Wellicht is het goed om daar eens serieus over na te denken.
SAMEN
Het onder druk presteren houden de meeste mensen niet zo heel lang vol. En hoewel er veel voor te zeggen is om personeel efficiënt en doelmatig in te zetten, is het goed om daar toch kritisch naar te kijken.
Wat mij betreft zijn er drie thema’s die het overdenken waard zijn.
Namelijk:
Hoewel het op het eerste oog slim lijkt om personeel hard te laten werken, kunnen daar zeker nadelen aan zitten. Belonen en sturen op basis van prestatie is een externe motivator, of dat nu belonen of aanmoedigen is. Dat werkt maximaal 2 tot 3 maanden en daarna is de prikkel uitgewerkt.
Ook moet je ervoor waken dat hier geen onderstroom ontstaat. De meeste mensen zijn niet gek en zien heus wel hoe de hazen lopen. Binnen een team zijn er altijd mensen die erg op de voorgrond staan. In 9 van de 10 gevallen zijn deze mensen vooral met zichzelf bezig en minder met de organisatie als geheel.
Omdat dit drukken maar beperkt vol te houden is, kun je de vraag stellen of dit hele systeem wel houdbaar is. Zeker bij de mensen die dit niet kunnen volhouden kan een vorm van afstomping, onverschilligheid of verlies van gevoel bij de organisatie ontstaan. Het zou zo maar kunnen dat het verloop en ziekmeldingen onder het personeel zo groot wordt dat het averechts werkt.
Een mens heeft ook behoefte aan meer waarden dan alleen maar presteren. Een completere aanpak houdt ook in waardering te geven aan andere (meer zachtere) thema’ s. De mens is geen robot maar iemand die ook sociale behoeften heeft.
Het is denk ik goed om deze thema’s, samen, te onderzoeken en te bedenken wat voor jouw organisatie een goede aanpak is. Ook is het goed om te bedenken welke mensen je nodig hebt. Een goed team bestaat uit meer dan alleen op prestatie georiënteerde mensen.
VERANDEREN
Een cultuur waarin iedereen gezien wordt, zal op de lange termijn minder ziekte en burn-out veroorzaken.
Het is in dat op zicht goed om een holistische kijk op de organisatie te ontwikkelen. Niet alleen de extraverte, schreeuwerige, kartrekkers vormen de organisatie. Ook de introverte boekhouder, de rustige conciërge en de beschouwende collega’s van de onderhoudsdienst zijn belangrijk.
Daarnaast kan het echt helpen om niet alleen te kijken naar de productiecijfers, verkoopcijfers of behaalde examen resultaten.
Het welzijn van de medewerkers is zoveel meer dan dat. Onderwerpen als: gezelligheid, gezien worden, veiligheid enz. zijn minstens zo belangrijk.
Misschien is het goed om daar een verandering in aan te brengen.
GROEIEN
Het minder sturen op prestaties alleen is niet voldoende om burn-out te voorkomen. Het is ook nodig om alle medewerkers te zien voor hun bijdrage aan de organisatie. Dat houdt ook in dat de organisatie groeit naar een omgeving waar andere waarden (meer welzijn achtige) worden gezien,
Groeien naar een completere organisatie zal nu investeringen vergen die op langere termijn terugbetaald worden. Tel daarbij op dat je personeel gelukkiger is en met meer plezier naar het werkt komt en je hebt een omgeving geschapen waar het fijn is om te zijn.
Ik denk dat dit een organisatie zal zijn die op lange termijn gezonde (intern gemotiveerde) werknemers in dienst heeft.
VERTROUWEN
Veranderen naar een completere organisatie zal op korte termijn al vruchten afwerpen. Mensen voelen zich gezien, gewaardeerd en voelen zich intern gemotiveerd. Een organisatie waar je meer bent dan een kostenpost, is toch een veel prettigere omgeving om te zijn.
Het vertrouwen dat burn-out daardoor minder voorkomt, lijkt me duidelijk. Mensen worden gezien voor wat ze, als mens, waard zijn en minder voor wat ze presteren.
SAMENVATTEND
Enkel sturen op resultaat is iets van vroeger. Dat lijkt op korte termijn het beste, maar kan op lange termijn (mentale) problemen veroorzaken.
Bij de bedrijven waar ik gewerkt heb, zou een verandering van cultuur een groot verschil maken. Minder gericht op prestatie en meer op de totale mens.
Probeer de organisatie zo in te richten dat ook andere waarden gezien en beloond worden. Dan zal het aantal burn-out klachten een stuk minder zijn.